ပျော်ရွှင်ဖို့နဲ့ တည်ငြိမ်ဖို့အတွက် လက်တွေ့ကျတဲ့ Stoic အတွေးအခေါ်

မင်္ဂလာပါ ခင်ဗျာ။ ဒီနေ့တော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဘဝကို ပိုပြီးတည်ငြိမ်ပျော်ရွှင်အောင်၊ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ပိုပြီးကောင်းကောင်းရင်ဆိုင်နိုင်အောင် ကူညီပေးနိုင်တဲ့ Stoicism ဆိုတဲ့ အတွေးအခေါ်လေးအကြောင်း ပြောပြချင်ပါတယ်။

ဒီ Stoic philosophy က အခုခေတ်လို ရှုပ်ထွေးပွေလီနေတဲ့ ကမ္ဘာကြီးမှာ ပိုပြီးတောင် အသုံးဝင်လာတယ်လို့ ကျွန်တော်မြင်ပါတယ်။ စိတ်ဖိစီးမှုတွေများ၊ ကိုယ်မထိန်းချုပ်နိုင်တာတွေကို စိတ်ပူနေရတဲ့အခါ ဒီအတွေးအခေါ်က ကျွန်တော်တို့ကို Uncontrollable ဖြစ်တဲ့အရာတွေကို ဘယ်လိုလက်ခံမလဲ၊ ဘယ်လို Resilient ဖြစ်အောင်နေမလဲ၊ ကိုယ့်ရဲ့ Emotional Control ကို ဘယ်လိုကောင်းအောင်လုပ်မလဲဆိုတာ သင်ပေးပါတယ်။

ကျွန်တော် အခု ဒီ Stoic ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ယောက်မှာ ရှိသင့်တဲ့ အဓိကအရည်အချင်း (၇) ရပ်ကို လက်တွေ့ဘဝနဲ့ယှဉ်ပြီး ရှင်းပြပေးပါမယ်။ ဒါတွေက ကိုယ့်ကို Happy ဖြစ်စေဖို့ နဲ့ အရာရာကို Manage လုပ်နိုင်ဖို့အတွက် တကယ်ကို အသုံးဝင်ပါတယ်။

၁။ ကိုယ်ထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့အရာတွေကိုပဲ အာရုံစိုက်ပါ (Focus on what you can control)

• ဒါဘာကိုဆိုလိုတာလဲ: Dichotomy of Control လို့လည်းခေါ်ပါတယ်။ ဒီကမ္ဘာမှာ ကိုယ်ထိန်းချုပ်လို့ရတဲ့အရာတွေ (ဥပမာ - ကိုယ့်ရဲ့အပြုအမူ၊ ကိုယ့်ရဲ့အတွေး၊ ကိုယ့်ရဲ့ကြိုးစားမှု) နဲ့ ကိုယ်ထိန်းချုပ်လို့မရတဲ့အရာတွေ (ဥပမာ - ရာသီဥတု၊ သူများရဲ့ထင်မြင်ချက်၊ ကားပိတ်တာ) ဆိုပြီး နှစ်မျိုးရှိပါတယ်။
• လက်တွေ့သုံးဖို့: ကျွန်တော်တို့က ကိုယ်မထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့အရာတွေအတွက် စိတ်ပူနေရင် စိတ်ဖိစီးမှုတွေပဲ တိုးလာမှာပါ။ ဒါ့ကြောင့် Circle of Control ကိုသိပြီး ကိုယ်လုပ်နိုင်တဲ့အရာတွေကိုပဲ အားစိုက်ထုတ်ပါ။ ဥပမာ- ရာသီဥတုဆိုးနေလို့ ပွဲပျက်သွားရင် စိတ်ပူမနေဘဲ ကိုယ်လုပ်နိုင်တာ (အိမ်မှာစာဖတ်တာ၊ အနားယူတာ) ကို လုပ်လိုက်ပါ။ ကိုယ့်ကိုမလိုလားသူတွေဟာ မဟုတ်တမ်းတရားတွေ အတင်းအဖျဉ်းတွေပြောပြီး ကိုယ်လုပ်ရမယ့်အလုပ်တွေအပေါ်  အာရုံမစိုက်နိုင်အောင် လုပ်တာကို သွားပြီးအာရုံထားနေရင် သူတို့ရဲ့ထိန်းချုပ်မှုအောက်ကို ကိုယ်ကျရောက်သွားပြီလို့ မှတ်လိုက်ပါ။ ကျွန်တော်ကတော့ စိတ်လည်းမဆိုးသလို ဥပက္ခောပြုခြင်းနဲ့ပဲနေပါတယ်။ ကြာရင်ကိုယ့်စိတ်ဟာ ကိုယ့်ထိန်းချုပ်မှုအောက် အပြည့်အ၀ရှိလာပါလိမ့်မယ်။ ဒါဆို စိတ်ပိုငြိမ်ပြီး Emotional Control ပိုကောင်းလာပါလိမ့်မယ်။

၂။ စိန်ခေါ်မှုတွေကို လက်ခံပြီး သင်ယူပါ (Embrace Adversity and Learn)

• ဒါဘာကိုဆိုလိုတာလဲ: Amor Fati လို့ ခေါ်တဲ့ ကိုယ့်ရဲ့ကံကြမ္မာကို ချစ်မြတ်နိုးတာ၊ ဘဝမှာကြုံလာသမျှ အခက်အခဲမှန်သမျှကို သင်ခန်းစာတစ်ခု၊ တိုးတက်ဖို့အခွင့်အရေးတစ်ခုအဖြစ် ရှုမြင်တာပါ။
• လက်တွေ့သုံးဖို့: စီမံကိန်းတစ်ခု မအောင်မြင်တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အလုပ်မှာအခက်အခဲကြုံတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဒါကို ကိုယ့်အတွက် လေ့ကျင့်ခန်းလို့ သဘောထားပါ။ "ဒီကနေ ငါဘာသင်ယူလို့ရမလဲ?" "ဘယ်အရာတွေကို နောက်တစ်ခါ ပိုကောင်းအောင်လုပ်မလဲ?" စသဖြင့် စဉ်းစားပါ။ ဒီလို Growth Mindset ထားတာက ကျွန်တော်တို့ကို ပိုပြီး Resilient ဖြစ်စေပါတယ်။

၃။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပြန်လည်သုံးသပ်ပါ (Practice Self-Reflection)

• ဒါဘာကိုဆိုလိုတာလဲ: နေ့စဉ်နဲ့အမျှ ကိုယ့်ရဲ့အတွေးတွေ၊ ခံစားချက်တွေ၊ အပြုအမူတွေကို ပြန်ဆန်းစစ်တာပါ။ Journaling လုပ်တာ၊ ညဘက်အိပ်ရာဝင်ခါနီး တစ်နေ့တာကို ပြန်စဉ်းစားတာမျိုးပါ။
• လက်တွေ့သုံးဖို့: နေ့တိုင်း ၅ မိနစ် ၁၀ မိနစ်လောက် အချိန်ယူပြီး "ဒီနေ့ ငါဘယ်လိုတုံ့ပြန်ခဲ့လဲ?" "ငါ့ရဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ မှန်ရဲ့လား?" "ဘယ်နေရာတွေမှာ ပိုကောင်းအောင်လုပ်နိုင်သေးလဲ?" လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို မေးခွန်းထုတ်ပါ။ ဒါက ကိုယ့်ရဲ့ Emotional Intelligence ကို မြှင့်တင်ပေးပြီး မှားတဲ့အမှားကို ထပ်မမှားအောင် ကူညီပေးပါတယ်။ Retrospective လုပ်တာနဲ့ အတူတူပါပဲ။

၄။ ကိုယ်ကျင့်တရားကို ဦးစားပေးပါ (Value Virtue above all else)

• ဒါဘာကိုဆိုလိုတာလဲ: Stoicism မှာ အဓိက virtues ၄ မျိုး ရှိပါတယ်။ Wisdom (ပညာရှိမှု)၊ Justice (တရားမျှတမှု)၊ Courage (သတ္တိရှိမှု)၊ Temperance (မျှတမှု) တို့ပါပဲ။ ဒီအရည်အချင်းတွေက အပြင်ပန်းအောင်မြင်မှုတွေထက် ပိုအရေးကြီးတယ်လို့ သင်ကြားထားပါတယ်။
• လက်တွေ့သုံးဖို့: အလုပ်မှာဖြစ်ဖြစ်၊ လူမှုဘဝမှာဖြစ်ဖြစ် ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့အခါ ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ personal values ၄ခု ကို ဦးစားပေးပါ။ လွယ်ကူတဲ့လမ်းကို မလိုက်ဘဲ မှန်ကန်တဲ့လမ်းကို ရွေးပါ။ ရိုးသားမှုနဲ့ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုကို ထိန်းသိမ်းပါ။ ဒါက ကိုယ့်ရဲ့ စိတ်နေစိတ်ထားကို ပိုတည်ငြိမ်စေပြီး ရေရှည်အတွက် ပိုအကျိုးရှိပါတယ်။

၅။ အရာရာတိုင်း မမြဲဘူးဆိုတာ လက်ခံပါ (Understand the Impermanence of things)

• ဒါဘာကိုဆိုလိုတာလဲ: Memento Mori (သေခြင်းတရားကို အမှတ်ရပါ) လို့လည်းခေါ်ပါတယ်။ ဒီကမ္ဘာပေါ်က အရာရာတိုင်းက မမြဲပါဘူး၊ ပြောင်းလဲနေပါတယ်၊ တစ်ချိန်ချိန်မှာ အဆုံးသတ်ရမှာပါ။
• လက်တွေ့သုံးဖို့: ချစ်ရသူတွေ၊ ပစ္စည်းဥစ္စာတွေ၊ အောင်မြင်မှုတွေဟာ တစ်ချိန်ချိန်မှာ ဆုံးရှုံးရနိုင်တယ်ဆိုတာကို သိထားတာက အခုလက်ရှိရှိနေတဲ့အရာတွေကို ပိုပြီးတန်ဖိုးထားတတ်အောင် ကူညီပေးပါတယ်။ ဆုံးရှုံးမှုကြုံလာတဲ့အခါမှာလည်း ဒါက ဘဝရဲ့သဘောတရားပဲလို့ လက်ခံနိုင်စွမ်းကို မြှင့်တင်ပေးပါတယ်။ ဒါကြောင့် ပူပန်မှုတွေ၊ တွယ်တာမှုတွေကို လျှော့ချပြီး Emotional Control ကောင်းအောင် လုပ်နိုင်ပါတယ်။ အဆိုးဆုံးဘာဖြစ်နိုင်သလဲဆိုတာကိုတွေးပြီး စိတ်ကိုပြင်ဆင်ထားရင် ဘယ်အရာမဆို တည်တည်ငြိမ်ငြိမ်လုပ်ဆောင်သွားနိုင်ပါလိမ့်မယ်။

၆။ လုပ်ဆောင်ချက်ကို ဦးစားပေးပါ (Be Action-Oriented)

• ဒါဘာကိုဆိုလိုတာလဲ: ထိုင်ပြီး စိတ်ပူနေတာ၊ စဉ်းစားနေတာထက် လက်တွေ့လုပ်ဆောင်ဖို့ကို အလေးထားတာပါ။
• လက်တွေ့သုံးဖို့: ပြဿနာတစ်ခုကြုံလာရင် "ဘယ်သူက ဘာလုပ်လိုက်လို့၊ သူသာ ငါသာ ဒီလိုမလုပ်ခဲ့ရင်" လို့ ထိုင်ပြောမနေဘဲ ကိုယ်လုပ်နိုင်တာကို စတင်လုပ်ဆောင်ပါ။ အစီအစဉ်ဆွဲပြီး ချက်ချင်း အကောင်အထည်ဖော်ပါ။ Bias for Action လို့လည်း ပြောလို့ရပါတယ်။ လုပ်စရာရှိလာခဲ့ရင် ပြီးပြည့်စုံတဲ့ အခြေအနေကို ထိုင်စောင့်မနေဘဲ၊ ရှိတဲ့အရင်းအမြစ်နဲ့ စတင်လိုက်တာက ပိုပြီး အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေပါတယ်။ စလုပ်လိုက်ရုံနဲ့ တွေးပူနေတာတွေအတွက် လမ်းစတွေပေါ်လာပါလိမ့်မယ်။

၇။ ဆင်ခြင်တုံတရားနဲ့ သဘာဝတရားနဲ့အညီ နေထိုင်ပါ (Live in Accordance with Reason and Nature)

• ဒါဘာကိုဆိုလိုတာလဲ: စိတ်ခံစားမှုတွေကို လိုက်နာမယ့်အစား logic (ဆင်ခြင်တုံတရား) ကိုသုံးပြီး ဆုံးဖြတ်တာ၊ လူ့သဘာဝနဲ့ ကမ္ဘာကြီးရဲ့ သဘောတရားကို နားလည်အောင် ကြိုးစားတာပါ။
• လက်တွေ့သုံးဖို့: စိတ်ဆိုးတဲ့အခါဖြစ်ဖြစ်၊ ကြောက်ရွံ့တဲ့အခါဖြစ်ဖြစ် ချက်ချင်းတုံ့ပြန်မယ့်အစား ခဏရပ်ပြီး ဘာလို့ ဒီလိုခံစားရတာလဲ၊ ဘယ်လိုဖြေရှင်းရင် အကောင်းဆုံးဖြစ်မလဲလို့ စဉ်းစားပါ။ Critical Thinking ကိုသုံးပါ။ ဒါက ကျွန်တော်တို့ကို ပိုပြီး စနစ်ကျတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချနိုင်အောင် ကူညီပေးပြီး Emotional Control ကိုလည်း တိုးတက်စေပါတယ်။

ကဲ... ဒီ Stoic အရည်အချင်း (၇) ရပ်ကတော့ ပြောရလွယ်ပေမယ့် လက်တွေ့ကျင့်သုံးဖို့တော့ မလွယ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်တို့ဘဝမှာ ကြုံလာနိုင်တဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကို ရင်ဆိုင်ရာမှာ၊ စိတ်ဖိစီးမှုတွေကို လျှော့ချရာမှာ၊ ပိုပြီး ကြံကြံခံနိုင်တဲ့ Resilient ဖြစ်တဲ့သူ၊ စိတ်ထားခိုင်မာတဲ့ Emotionally Intelligent ဖြစ်တဲ့သူ၊ ပိုပြီး ပျော်ရွှင်တဲ့ Happy ဖြစ်တဲ့သူတစ်ယောက် ဖြစ်လာဖို့အတွက် တကယ်ကို အားကိုးရတဲ့ tools တွေပါပဲ။

ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင်လည်း ဒီအချက်တွေကို နေ့တိုင်းကျင့်သုံးဖို့ ကြိုးစားနေတုန်းပါပဲ။ သူငယ်ချင်းတို့လည်း ကိုယ်နဲ့ ကိုက်ညီတဲ့အချက်တွေကို စမ်းသပ်ကြည့်ဖို့ တိုက်တွန်းချင်ပါတယ်။ အားလုံးပဲ ပျော်ရွှင်အေးချမ်းတဲ့ဘဝကို ပိုင်ဆိုင်နိုင်ကြပါစေလို့ ဆုတောင်းပေးပါတယ် ခင်ဗျာ။